Back to top
Menu

Een grafkelder van de Sint-Amandskapel

Waar het plaatsen van een drinkfonteintje toe leiden kan…

Eind februari plaatste een aannemer in opdracht van Stad Brugge een drinkfontein op het plein aan de Sint-Amandsstraat in Brugge. Bij het aanleggen van de wateraansluiting merkte hij iets vreemds op. Stadsarcheoloog Frederik Roelens (Raakvlak) haastte zich naar de locatie en kon vaststellen dat het om resten van een grafkelder ging. De Brugse binnenstad heeft nog maar eens bewezen dat er nog veel verborgen zit onder de bodem!

De Sint-Amandskapel

Na een vondstmelding kreeg Raakvlak de toelating om de archeologische resten verder te onderzoeken. Al snel werd duidelijk dat de bakstenen fundering en de grafkelder behoorden tot de voormalige Sint-Amandskapel, waarnaar de straat is genoemd. Ze was de kapel van het ambacht van de kruidhalle, de handelaars in kruiden en kruidenierswaren. In tegenstelling tot een hedendaagse kruidenier dreef een middeleeuwse crudenare handel in exotische grondstoffen en specerijen zoals aluin, waarbij fortuinen vergaard werden.

Uit het Stadsarchief

Vanaf vermoedelijk de tweede helft van de veertiende eeuw maakt de nering van de kruideniers gebruik van de Sint-Amandskapel. Het archief van deze nering wordt in het Stadsarchief Brugge en het Rijksarchief Brugge bewaard. In het Stadsarchief gaat het onder meer over een prachtig geïllustreerde inschrijvingsregister (1682-1792), met pareltjes van lavistekeningen van onder meer Jan Beerblock en Pieter Ledoulx. Op één van die tekeningen is de Sint-Amandskapel duidelijk zichtbaar. Het register is in de leeszaal van het Stadsarchief aan te vragen onder het nummer Kruideniers 370/4. De kapel verdween in 1817 onder de sloophamer, maar gelukkig voor de archeologen werd enkel het bovengrondse deel afgebroken.

Een beschilderde grafkelder uit de 15de eeuw

Het fenomeen van beschilderde grafkelders is een vrij goed gedocumenteerd gegeven. Dergelijke schilderingen komen overal voor in het bisdom Doornik vanaf de tweede helft van de 13de eeuw tot in de 17de eeuw. In Brugge, waar de mooiste exemplaren aangetroffen zijn, zijn dergelijke grafkelders ondertussen in zeventien (voormalige) gebedshuizen gevonden. In de grafkelder werden de schedel en enkele beenderen van een persoon aangetroffen. Deze werden uit het graf gehaald voor verdere analyse.

Aangezien een overledene in die tijd binnen de 24u diende begraven te worden, moest er snel gewerkt worden tijdens het metselen, pleisteren en schilderen van het graf. Het schilderen gebeurde hierdoor onvermijdelijk in de natte kalk, waardoor onbewust een soort “fresco” ontstond. Op de lange zijde bevinden zich doorgaans verschillende types kruisen (leliekruisen, St-Andreaskruisen, Jeruzalemkruisen) geflankeerd door een engel met wierookvat. Aan het voeteinde bestaat de schildering uit een Calvariescène. Aan het hoofdeinde is er doorgaans een Madonna met kind, gezeten op een troon.

Vanaf de 15de eeuw worden deze figuratieve motieven op voorhand op papier gemaakt, dat vervolgens in de natte kalk wordt geplakt. In dit beschilderd graf zien we een duidelijke aflijning van deze papiervellen rondom de figuren, waardoor de grafkelder zeker in de 15de eeuw gedateerd mag worden.

De Romaanse kapel

De archeologen troffen ook een veldstenen muur aan die vermoedelijk behoort tot een nog oudere fase van de Sint-Amandskapel, namelijk uit de Romaanse periode. Dankzij archiefbronnen kan de Romaanse kapel ‘vóór 1203’ gesitueerd worden. Er werden stalen genomen van de mortel voor natuurwetenschappelijk onderzoek. Hiermee hopen we een meer precieze datering te kunnen achterhalen voor deze structuur.

3D-model

Ondertussen werd de grafkelder gevuld met argexkorrels en opnieuw toegedekt met het oog op een goede bewaring. De grafkelder met eigen ogen bekijken, is dus niet meer mogelijk. Dankzij het Agentschap Onroerend Erfgoed kan je wel een 3D-model bekijken via de website van Raakvlak, met bijhorende uitleg van voormalig stadsarcheoloog Hubert De Witte.