Noël Geirnaert
De beschadigde Brugse archiefdocumenten werden na hun terugkeer in 1945 nauwelijks hersteld. De verbrijzelde boekband van de memorielijst bleef onaangeroerd. Daardoor zijn achteraf gedeelten van de rug en de borden zeker nog verloren gegaan. Het naaisel van de band is onvolledig en erg beschadigd. Van de oorspronkelijk vijf bindingen waren er nog maar drie (gedeeltelijk) aanwezig. Het tekstgedeelte van de memorielijst kreeg wel een grove reparatie. Elk perkamenten blad werd eenzijdig beplakt met een stuk transparant papier van ongeveer 10 x12 cm. Deze reparatie veroorzaakte echter nog bijkomende schade. Tijdens het lijmen van het papier is waterschade veroorzaakt, daarna is de lijm tijdens het persen hier en daar doorgeslagen, waardoor het perkament glazig werd en de tekst rond het kogelgat verder werd beschadigd. De reparaties zorgden ook voor spanningen in de perkamenten bladen. Alle bladen waren erg vuil.
De restaurator aan het werk bij de restauratie van de memorielijst
In april 2000 is de restauratie van de memorielijst aangevat. Ze werd voltooid in augustus 2001. De restauratie werd toevertrouwd aan het atelier voor boek- en papierrestauratie van mevr. Marijn de Valk (Middelburg, Nederland), die voor de restauratie van de boekband geassisteerd werd door de houtrestaurator Thijs Matthijsse.Wat hieronder volgt is vooral gebaseerd op het restauratierapport en de notities van mevr. Marijn de Valk.
Het uitgangspunt van de restauratie was het behoud van de nog aanwezige historische informatie. Nieuw materiaal werd zo weinig mogelijk toegevoegd en is duidelijk herkenbaar, vooraf getest en van de beste kwaliteit. Alle uitgevoerde behandelingen kunnen zonder enige schade weer ongedaan gemaakt worden. Uiteraard werden in een eerste fase de vroegere reparaties zo volledig mogelijk verwijderd. De lijmsporen volledig verwijderen was soms onmogelijk, omdat op die manier ook tekstgedeelten zouden verloren gaan. Bij het “demonteren” van het boekdeel is de grootste aandacht besteed aan elk detail dat aanwijzingen kan geven over de originele inbinding en de katernstructuur van het handschrift. Vervolgens werden de verschillende bladen van het handschrift droog gereinigd. De tweede fase bestond uit het zgn. aanvezelen van de 33 perkamenten bladen op een speciaal gebouwde vacuümtafel. Dit betekent dat de kogelgaten nu zijn opgevuld door het aangieten van perkamentpulp. Perkament is erg gevoelig voor vocht. Bovendien is ook de inkt zeer watergevoelig en bevat de tekst nog een aantal zeer kwetsbare versierde initialen. Behandelingen waarbij het perkament te veel bevochtigd zou worden waren dan ook uitgesloten. Voor het aangieten van de perkamentpulp is daarom gebruikgemaakt van een relatief recente techniek, die ontwikkeld is door het Brusselse Koninklijk Instituut voor het kunstpatrimonium. Een minimum aan vochtoverlast en o.m. daardoor het vermijden van tekstverlies zijn de voornaamste winstpunten van deze methode. Vervolgens werden de lange scheuren en de perkamenten katernruggen gerepareerd met lijm of smalle strookjes darmleer. Het ene papieren dubbel blad werd ook nog aangevezeld met cellulosepulp en hersteld met handgeschept papier. Nadat alle bladen vlak waren gemaakt kon het boekblok opnieuw worden genaaid op vijf nieuwe bindingen van gelooid leer, volgens het oorspronkelijke naaischema. De houten borden van de boekband zijn gerepareerd met behoud van het nu nog resterende materiaal. De resterende delen van de eikenhouten platten zijn gemonteerd op een ruggengraat van vliegtuigtriplex, waarbij op één plaats de borden hun originele dikte behouden. Ook de ontbrekende delen die essentieel zijn voor het functioneren van de band zijn aangevuld met vliegtuigtriplex. Maar het kogelgat en de versplinterde randen zijn zoveel mogelijk intact gelaten. De borden werden dan aan de band gezet, het originele leer kreeg een conservatiebehandeling en een nieuwe leren band werd met tarwestijfsel op de band aangebracht. Op de nieuwe leren band werden de restanten van het oude geconserveerde leer teruggezet. De gerestaureerde memorielijst wordt thans bewaard in een zuurvrije passende conservatiedoos, die eveneens in het restauratie-atelier is vervaardigd.
Een perkamenten blad wordt op de vacuümtafel onder hoge luchtvochtigheid vlak gezogen. De vezels kunnen daardoor een verbinding aangaan met de perkamentpulp in het kogelgat.