KOFFIESTORIES MET DE BRUGSE ERFGOEDCOLLECTIES

In oktober 2022 landde de rondreizende expo 'Koffiestories' in Brugge. Een ideale gelegenheid om in de Brugse erfgoedcollecties te duiken, op zoek naar koffiesporen uit het Brugse verleden. Onze selectie werd gepresenteerd via een interactieve touchtafel op de expo.

De fysieke expo gemist? Geen nood! We verwerkten de beelden nu ook in deze e-tentoonstelling, veel kijkplezier!

Er schuilt heel wat erfgoed en geschiedenis achter een kopje koffie. De drank wordt al eeuwen gedronken in vele culturen, elk met hun eigen tradities en gebruiken: Ethiopië (de bakermat van koffie) en zijn koffieceremonies, Italië en zijn cappuccino in de morgen en 's middags een snelle espresso, Spanje en zijn 'café con leche' als een excuus om samen te zitten, Griekenland en zijn koude frappé in de zomer, Oostenrijk en de Weense koffie met room, Ierland en de 'Irish coffee' met whisky, en...

...België en zijn 'potje troost', koffietafels en 'kaffieluttes'.

Ook in Brugge wordt al sinds jaar en dag koffie gedronken!

Dus pak een kopje koffie en ontdek onze selectie 'koffiepareltjes' uit de Brugse erfgoedcollecties

KOFFIEHANDELAARS

Wist je dat…

...de eerste 'coffeeshop' in de geschiedenis opende in Londen in 1652, maar Italië het land is met de meeste cafés (meer dan 100 000!)?

Ook Brugge kan er wat van! Voor we in het verleden duiken ontdek je via deze kaart dat ook vandaag veel koffie-ondernemers voor je klaar staan in de stadskern:

Vroeger geen hippe 'frappuccino's' , wel Brugse koffiebranderijen en winkels!

Wie ging zijn koffie halen bij de Groof in de Steenstraat in de jaren zestig?

Koffiebranderij De Groof (1965, Collectie Stadsarchief Brugge).

Of bij Javana?

Al sinds 1949 tot op de dag van vandaag kopen Bruggelingen thee en koffie in deze winkel!

Beeld: Aankondiging opening Javana in 'Burgerwelzijn' (1949, Collectie Openbare Bibliotheek Brugge).

In de jaren dertig zag je wel eens een camionette van koffiebranderij 'De Zon'...

Brugsche Koffiebranderij De Zon van Maurice Petitjean-Sanders (-1935, Collectie Stadsarchief Brugge). Op die foto zien we Leon Van Hoecke (2e figuur van rechts), arbeider in de koffiebranderij.

Net zoals moderne koffiehandelaars nadenken over social media en instagram, hadden ondernemers vroeger ook een oog voor 'marketing' met hun etalages en hun verpakkingen.

Etalage Javana in de Steenstraat (1949, Collectie Stadsarchief Brugge)
Papieren zak van Savaete's koffiebranderij (Garenmarkt, Brugge) (s.d., Collectie Musea Brugge)

PUBLICITEIT

Wist je dat...

...koffieadvertenties gebruik maken van scheerschuim of wasmachinezeep om de room op de koffie lekkerder te laten lijken?

Dat was vroeger niet anders. Men haalde echt alles uit de kast om koffie aan te prijzen!

Publicitaire stoet in de Steenstraat Brugge met wagens van koffiemerk (1933-1935, Collectie Stadsarchief Brugge)

De krant, het massamedium bij uitstek! Even snuisteren in de collectie 'Historische kranten' van de Openbare Bibliotheek levert al mooie advertenties op:

[Links] Koffiehandel De Groof schenkt schrijfmachine aan Mevr. Carlier (1957, Collectie Openbare Bibliotheek Brugge) - [Middel] Publiciteit Koffiezaak 'Koffiemoleken' in Brugsch Handelsblad (1968, Collectie Openbare Bibliotheek Brugge) - [Rechts] Bonnen om uit te knippen in Krant 'Burgerwelzijn' (1966, Collectie Openbare Bibliotheek Brugge)

Ook tijdens het personeelsfeest van de Bank van Brussel versierden ballonnen van Javana ('De beste Koffie') de zaal.

Een kerstfeest voor de personeelsfeest van de Bank van Brussel, 1954, Collectie Stadsarchief Brugge.

In de collectie van het VIVES SpellenLab vonden we veel bordspellen in het koffiethema. Een speelse manier om promotie te maken!

[Links] 'De Koffie is klaar!' door Albert Heyn (1999, Collectie VIVES SpellenLab) - [Rechts] 'Kopjeduikelen' aangeboden door Koffiebranderij en Theehandel H. Smith (1955, Collectie VIVES Spellenlab)
[Links] 'Let toch op! Een verkeersspel' aangeboden door N.V. Koffie HAG Maatschappij (1939, Collectie VIVES Spellenlab) - [Rechts] 'Piggelmeespel' aangeboden door Nelles Koffie (1928, Collectie VIVES Spellenlab)

KOFFIEDRINKERS

Wist je dat...

...er elk jaar wereldwijd meer dan 500 miljard (ja, dat zijn veel nullen!) kopjes koffie worden gedronken, meer dan de helft daarvan bij het ontbijt?

In het Stadsarchief van Brugge vinden we heel wat koffiedrinkers terug: van een banale koffiepauze op het werk tot een receptie met de koning, overal was de warme drank van de partij!

Serveersters van dienst pauzeren even met een kop koffie (1956, Collectie Stadsarchief Brugge)
De vrouwenbond van Assebroek drinkt koffie (1937, Collectie Stadsarchief Brugge)
Familie Verbeure uit Sint-Andries aan de koffietafel (-1935, Stadsarchief Brugge)
Koffie tijdens de officiële opening van het Brangwynmuseum (1936, Collectie Stadsarchief Brugge)
Opening Filipsdok, Prins Albert en Prinses Paola drinken koffie tijdens de receptie (1962, Collectie Stadsarchief Brugge)

Koffiemomenten inspireerden ook kunstenaars.

[Links] 'The Coffeebreak' door Margaret Keane (1963, Collectie Musea Brugge) - [Rechts] 'Vieruurtje' door Jan Anton Garemijn (1759-1778, Collectie Musea Brugge)

SERVIES EN KOFFIEMOLENS

Wist je dat...

...autofabrikant Peugeot al in 1840 start met de productie van koffiemolens? De molen van Peugeot werd een vaste waarde in vele huiskamers.

Zo'n molen is ook te vinden in de collectie van het Volkskundemuseum van Brugge. Gebruiksvoorwerpen vertellen veel over het dagelijkse leven. Wat zegt de kartonnen koffiebeker om een koffie 'on the go' te drinken bijvoorbeeld over onze huidige (hectische) maatschappij?

Koffiemolen PEugeot Frères. Collectie Musea Brugge

In de 20e eeuw kenden de hand-, wand- en elektrische koffiemolens een enorme populariteit. Vanaf de jaren zestig verdwijnt dit apparaat stilaan uit de huishoudens door de opkomst van de verpakkingsindustrie. Door een betere koffieverpakking was het niet langer nodig om zelf de koffiebonen te malen.

[Boven] Koffiemolen in hout (s.d., Collectie Musea Brugge) [Links onder] Koffiemolen in gietijzer (s.d., Collectie Musea Brugge) - [Rechts onder] Wandkoffiemolen met geglazuurd en beschilderd aardewerk (s.d., Collectie Musea Brugge)

Koffiekannen zijn er in alle maten en gewichten, vergelijk bijvoorbeeld de robuuste koffiekan uit de collectie van Café Vlissinghe met het verfijnde porseleinen exemplaar uit de collectie van Musea Brugge.

[Links] Koffiekan (s.d., Collectie Café Vlissinghe) - [Rechts] Koffiekan met Chinese figuren (18e eeuw, Collectie Musea Brugge)

Koffieschenken vroeg om gespecialiseerd materiaal. In de 18e eeuw zocht men naar de ideale koffiekan en experimenteerde met de vormgeving. We delen hier enkele pareltjes uit de museumcollectie:

Valt je iets op aan deze kan?

De tuit staat haaks op de gietrichting, zo kon je je minder snel verbranden aan de koffie. Deze modellen worden tot omstreeks 1766 gemaakt.

Beeld: Koffiekan van porselein (1730-1760, Collectie Musea Brugge)

Ook een houten handvat maakte het comfortabeler om de warme koffie te schenken.

Dit luxe exemplaar werd vervaardigd in zilver en ebbenhout...voor een feestelijk koffiemoment!

Beeld: Koffiekan van zilver en ebbenhout vervaardigd door F. Du Baele (1731, Collectie Musea Brugge)

En als kers op de taart presenteren we je de enige echte 'snorrenkop'. Geniet van uw cappuccino zonder melksnor met dit ingenieuze exemplaar uit de negentiende eeuw!

Snorrenkop (19e eeuw, Collectie Musea Brugge)

Zoals je kan zien is koffie meer dan een smakelijke bruine vloeistof. Koffie is mensen, ambachten, het is reizen en handel, het is geschiedenis en cultuur.

Dorst naar meer?